Chuyển dịch năng lượng (Energy Transition) là cụm từ đang chi phối hầu hết chiến lược của các tập đoàn năng lượng toàn cầu, đặc biệt là ngành dầu khí – lĩnh vực vốn đóng vai trò trung tâm trong nền kinh tế thế giới suốt hơn một thế kỷ qua. Tuy nhiên, để thích ứng với những cam kết khí hậu, áp lực từ nhà đầu tư, và thay đổi trong hành vi tiêu dùng năng lượng, ngành này đang phải tái định hình toàn diện cách thức hoạt động, đầu tư và tăng trưởng.
Bài viết dưới đây tổng hợp các phân tích chiến lược từ McKinsey nhằm hỗ trợ ngành dầu khí toàn cầu vượt qua thách thức của quá trình chuyển đổi này – một hành trình không dễ dàng nhưng buộc phải thực hiện nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững trong thế kỷ 21.
Nội dung chính trong bài viết
Chuyển dịch năng lượng là không thể đảo ngược
Trong hơn 5 năm qua, thế giới đã chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ về cách sản xuất và tiêu thụ năng lượng. Từ các cam kết khí hậu tại Thỏa thuận Paris đến các chính sách hỗ trợ năng lượng tái tạo ở châu Âu, Mỹ và châu Á, tất cả đều cho thấy chuyển dịch năng lượng không còn là lựa chọn, mà là tất yếu.
Ngành dầu khí, dù vẫn còn đóng vai trò quan trọng trong cung ứng năng lượng toàn cầu, đang dần mất đi vị thế “độc quyền”. Năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, cùng với các giải pháp lưu trữ năng lượng, đang thay thế các sản phẩm hóa thạch trong nhiều lĩnh vực – từ sản xuất điện đến giao thông, công nghiệp nhẹ, và cả nông nghiệp.
Những áp lực đa chiều lên ngành dầu khí
Chuyển dịch năng lượng không chỉ là xu hướng công nghệ hay chính sách, mà còn là cuộc chơi của tài chính và kỳ vọng xã hội.
-
Nhà đầu tư gây áp lực: Các quỹ đầu tư lớn như BlackRock, Norges Bank, hay các quỹ hưu trí đang rút vốn khỏi các công ty không có chiến lược giảm phát thải rõ ràng. ESG (Environmental, Social, Governance) trở thành tiêu chuẩn mới trong đánh giá hiệu quả kinh doanh.
-
Chính phủ siết quy định: Từ thuế carbon đến tiêu chuẩn phát thải nghiêm ngặt, chính sách môi trường ngày càng chặt chẽ buộc các công ty dầu khí phải tính toán lại toàn bộ chuỗi giá trị của mình.
-
Người tiêu dùng thay đổi hành vi: Nhiều quốc gia ghi nhận mức tiêu thụ xăng dầu giảm dần khi người dân chuyển sang xe điện, sử dụng hệ thống sưởi không dùng nhiên liệu hóa thạch, và tối ưu hóa sử dụng năng lượng.
Hướng đi nào cho các tập đoàn dầu khí?
McKinsey xác định 3 nhóm chiến lược chính đang được các công ty dầu khí toàn cầu áp dụng để thích ứng:
1. Tối ưu hóa lõi (core optimization)
Nhiều công ty vẫn tiếp tục khai thác dầu khí nhưng theo hướng hiệu quả hơn – giảm chi phí, nâng cao tự động hóa, và đặc biệt là cắt giảm phát thải trong vận hành. Công nghệ số, AI và điện khí hóa quy trình đang giúp các tập đoàn như Chevron, ExxonMobil cải thiện biên lợi nhuận mà vẫn tuân thủ mục tiêu ESG.
2. Đa dạng hóa danh mục đầu tư (portfolio diversification)
Một số doanh nghiệp chuyển hướng đầu tư sang các lĩnh vực phi dầu khí: hydrogen, gió ngoài khơi, pin lưu trữ, hoặc thậm chí là điện hạt nhân. Shell, TotalEnergies và Equinor là những ví dụ nổi bật khi đầu tư hàng tỷ USD vào năng lượng tái tạo trong vòng 5 năm trở lại đây.
3. Tái cấu trúc toàn diện (full transformation)
Những công ty theo đuổi mô hình này xem chuyển dịch năng lượng như cơ hội để định nghĩa lại bản thân – từ một công ty dầu khí trở thành “công ty năng lượng tích hợp”. BP là ví dụ điển hình với chiến lược tái định vị toàn bộ danh mục, cam kết trung hòa carbon vào năm 2050 và đầu tư mạnh vào số hóa, điện khí hóa và năng lượng sạch.
Vai trò của khí thiên nhiên trong giai đoạn chuyển giao
Mặc dù than đá đang dần bị loại bỏ khỏi hệ thống điện toàn cầu, nhưng vai trò của khí thiên nhiên (đặc biệt là LNG) vẫn rất quan trọng trong giai đoạn trung gian. Đây là nguồn nhiên liệu có lượng phát thải thấp hơn, giá thành ngày càng cạnh tranh, và có thể sử dụng linh hoạt trong nhiều hệ thống hiện hữu.
Tuy nhiên, ngành LNG cũng không tránh khỏi áp lực phải khử carbon, thông qua các công nghệ thu hồi carbon (CCUS), pha trộn hydrogen hoặc kết hợp với các giải pháp lưu trữ năng lượng tái tạo.
Tác động đến nhân sự và chuỗi cung ứng
Quá trình chuyển dịch năng lượng cũng dẫn đến sự thay đổi cấu trúc lao động trong ngành dầu khí. Nhu cầu về kỹ sư cơ khí, khai thác giảm dần, trong khi các kỹ năng liên quan đến dữ liệu, năng lượng tái tạo, điện hóa lại tăng nhanh.
Ngoài ra, chuỗi cung ứng toàn cầu cũng cần thích ứng: từ đơn vị chế tạo thiết bị, nhà thầu xây dựng hệ thống gas, đến các nhà cung cấp dịch vụ kỹ thuật – tất cả đều phải cập nhật công nghệ, quy chuẩn và giải pháp thân thiện môi trường.
McKinsey hỗ trợ ngành công nghiệp như thế nào?
Với hơn 25 năm kinh nghiệm tư vấn cho các tập đoàn năng lượng, McKinsey phát triển các mô hình mô phỏng thị trường, đánh giá chiến lược đầu tư carbon thấp, và hỗ trợ xây dựng kế hoạch chuyển đổi tổ chức phù hợp với từng mô hình kinh doanh.
Đặc biệt, McKinsey tập trung vào 3 trụ cột:
-
Chiến lược chuyển đổi carbon thấp
-
Tăng trưởng bền vững dựa trên đổi mới
-
Tổ chức vận hành linh hoạt, thích ứng số hóa
Kết nối với thị trường Việt Nam
Việt Nam đang trong tiến trình phát triển công nghiệp, đô thị hóa và cam kết giảm phát thải theo thỏa thuận quốc tế. Mặc dù dầu khí vẫn đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống năng lượng quốc gia, nhưng nhu cầu về năng lượng sạch, tiết kiệm, và thân thiện môi trường ngày càng tăng.
Trong bối cảnh đó, các nhà cung cấp dịch vụ kỹ thuật như An Mỹ – Dịch vụ lắp đặt hệ thống LPG công nghiệp đóng vai trò không thể thiếu trong quá trình hiện đại hóa hạ tầng năng lượng. Từ hệ thống LPG cho nhà hàng, khách sạn, nhà máy, đến tư vấn cải tiến công nghệ gas sạch – những bước đi này góp phần xây dựng một nền tảng bền vững, sẵn sàng cho chuyển dịch năng lượng tương lai.
Tương lai của ngành dầu khí không nằm ở việc duy trì hiện trạng, mà là khả năng tái cấu trúc để thích ứng với một thế giới đang tiến tới phát thải ròng bằng 0. Đó là bài toán thách thức nhưng đầy cơ hội cho những doanh nghiệp biết chuyển mình – từ toàn cầu đến từng quốc gia như Việt Nam.
Tham khảo thêm: