Trong khi giá dầu toàn cầu tăng mạnh trở lại sau giai đoạn đại dịch COVID-19, tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều nhà sản xuất dầu khí trên thế giới phục hồi và gia tăng lợi nhuận, thì dầu thô Canada – đặc biệt là loại Western Canadian Select (WCS) – lại đang chịu mức chiết khấu kỷ lục so với dầu chuẩn thế giới (WTI và Brent). Điều này đặt ra một nghịch lý đáng chú ý và cho thấy những thách thức lâu dài mà ngành dầu khí Canada phải đối mặt, bất chấp xu hướng giá năng lượng tăng trên toàn cầu.
Nội dung chính trong bài viết
1. Bức tranh toàn cầu: Giá dầu phục hồi mạnh mẽ
Từ cuối năm 2021 đến 2022, giá dầu Brent đã phục hồi đáng kể, đạt mức trên 100 USD/thùng – lần đầu tiên kể từ năm 2014. Nguyên nhân chính là nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu tăng nhanh sau đại dịch, trong khi nguồn cung lại bị gián đoạn do xung đột địa chính trị và tình trạng đầu tư thấp kéo dài nhiều năm trước đó.
Tình hình này tạo điều kiện lý tưởng cho nhiều nhà sản xuất dầu tăng trưởng lợi nhuận, tái đầu tư vào khai thác và mở rộng hạ tầng. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng với các nhà sản xuất dầu thô nặng từ miền Tây Canada – nơi mà dầu vẫn phải bán với mức giá chiết khấu sâu so với giá dầu WTI và Brent.
2. Dầu thô Canada và câu chuyện chiết khấu giá kéo dài
Western Canadian Select (WCS) là loại dầu thô nặng, có độ nhớt cao và cần tinh chế phức tạp hơn so với dầu nhẹ như WTI. Trong điều kiện thị trường bình thường, WCS thường được bán với mức giá thấp hơn WTI khoảng 10–15 USD/thùng do chất lượng và chi phí vận chuyển.
Tuy nhiên, trong giai đoạn 2022 và nửa đầu 2023, mức chiết khấu này đã nới rộng đáng kể – có thời điểm lên đến 30–40 USD/thùng. Điều này khiến cho các nhà sản xuất dầu Canada khó có thể tận dụng đà tăng của giá dầu toàn cầu.
Nguyên nhân của sự lệch pha này không đến từ chất lượng dầu, mà chủ yếu là từ những yếu tố cấu trúc lâu dài: sự hạn chế về hạ tầng vận chuyển, thiếu đường ống dẫn dầu và chi phí logistics cao.
3. Vấn đề hạ tầng: Nút thắt cổ chai chiến lược
Dầu thô từ vùng Alberta – trung tâm sản xuất của Canada – cần được vận chuyển bằng đường ống hoặc xe lửa đến các nhà máy lọc dầu ở Mỹ hoặc xuất khẩu ra nước ngoài. Tuy nhiên, năng lực vận chuyển này đang bị giới hạn nghiêm trọng.
Dự án đường ống Keystone XL đã bị hủy bỏ vào năm 2021 sau nhiều tranh cãi về môi trường và chính trị. Các dự án khác như Trans Mountain Expansion (TMX) gặp phải sự phản đối và trì hoãn nhiều năm, chưa thể đưa vào vận hành đúng tiến độ. Trong khi đó, các tuyến đường sắt vừa không đủ sức chuyên chở, vừa tiềm ẩn rủi ro an toàn và chi phí cao hơn nhiều so với đường ống.
Hậu quả là lượng dầu bị tồn đọng tại khu vực sản xuất ngày càng nhiều, buộc các nhà sản xuất phải giảm giá để bán được hàng – từ đó làm nới rộng mức chiết khấu so với giá dầu toàn cầu.
4. Tác động đến các nhà sản xuất và ngân sách quốc gia
Mức chiết khấu sâu không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận doanh nghiệp, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến ngân sách tỉnh bang Alberta và Chính phủ Canada thông qua thuế tài nguyên và tiền bản quyền. Theo ước tính, Canada đã thất thoát hàng tỷ đô la mỗi năm do bán dầu thô với mức giá thấp hơn so với tiềm năng thực tế.
Ngoài ra, việc giá dầu thấp làm giảm động lực đầu tư mới, ảnh hưởng đến việc làm và sự phát triển kinh tế trong khu vực. Các công ty năng lượng phải cân nhắc giữa việc tiếp tục sản xuất trong điều kiện lợi nhuận biên thấp hay tạm ngưng để giảm lỗ.
5. Kịch bản tương lai và hướng đi khả thi
Để giải quyết vấn đề chiết khấu giá dầu, Canada cần giải quyết gốc rễ của vấn đề – đó là phát triển hạ tầng vận chuyển. Việc đưa dự án TMX vào vận hành được kỳ vọng sẽ giảm bớt áp lực tồn đọng và mở ra thị trường xuất khẩu ra Thái Bình Dương, đặc biệt là đến châu Á – nơi có nhu cầu lớn với dầu thô nặng.
Bên cạnh đó, một số công ty đang tìm cách cải thiện chuỗi cung ứng thông qua việc nâng cấp tại chỗ (upgrading) – biến dầu nặng thành sản phẩm trung gian có giá trị cao hơn và dễ vận chuyển hơn. Tuy nhiên, các giải pháp này đều đòi hỏi vốn đầu tư lớn và có thời gian hoàn vốn dài.
6. Tác động lan tỏa đến chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu
Dầu thô Canada chiếm một phần không nhỏ trong nguồn cung dầu toàn cầu. Khi dầu từ Canada không thể tiếp cận thị trường quốc tế một cách hiệu quả, sẽ dẫn đến hiện tượng mất cân đối cục bộ – nơi có nơi dư thừa nguồn cung trong khi khu vực khác lại thiếu hụt.
Điều này cũng ảnh hưởng đến hoạt động của các nhà máy lọc dầu tại Mỹ, vốn đã quen với việc sử dụng dầu thô nặng từ Canada. Nếu nguồn cung này bị gián đoạn hoặc giảm sút, các nhà máy sẽ phải tìm kiếm nguồn thay thế từ các nước như Venezuela, Mexico hoặc Trung Đông – làm tăng chi phí vận hành và độ phức tạp trong chuỗi cung ứng.
7. Bài học cho Việt Nam: Phát triển đồng bộ hạ tầng và khai thác
Từ bài toán của dầu thô Canada, Việt Nam có thể rút ra những bài học quan trọng trong phát triển ngành năng lượng. Việc đầu tư vào khai thác dầu khí cần đi kèm với phát triển hạ tầng logistics, hệ thống phân phối và tiêu thụ đồng bộ, tránh tình trạng sản xuất tăng nhưng không tiêu thụ được hiệu quả.
Đặc biệt, trong ngành công nghiệp sử dụng khí đốt và gas công nghiệp, bài toán hiệu quả năng lượng và chi phí logistics đang ngày càng được quan tâm. Đây cũng là lý do mà các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam lựa chọn các lắp đặt hệ thống gas LPG công nghiệp hiện đại – nơi mà An Mỹ đang là một trong những đơn vị đi đầu về giải pháp thiết kế, lắp đặt và bảo trì toàn diện.
Thông qua việc đầu tư đúng và đủ vào hệ thống gas – từ đường ống, trạm điều áp, cho đến thiết bị cảnh báo và đo lường – doanh nghiệp Việt có thể đảm bảo tính ổn định trong vận hành, tối ưu chi phí và tăng sức cạnh tranh trong giai đoạn công nghiệp hóa nhanh chóng.
8. Kết luận: Giá trị tài nguyên chỉ được khai thác hiệu quả khi có hạ tầng phù hợp
Câu chuyện về dầu thô Canada không đơn thuần là về thị trường, mà là về cấu trúc hệ thống. Khi hạ tầng không theo kịp khai thác, ngay cả nguồn tài nguyên quý giá cũng có thể bị định giá thấp hơn giá trị thật.
Tại Việt Nam, trong bối cảnh nhu cầu năng lượng ngày càng cao, các doanh nghiệp cần chú trọng không chỉ vào sản xuất mà còn vào hệ thống năng lượng hỗ trợ – như hệ thống gas LPG công nghiệp – để đảm bảo hiệu quả toàn diện. An Mỹ tự hào là đối tác uy tín, đồng hành cùng doanh nghiệp trong hành trình nâng tầm hệ thống năng lượng bền vững và hiệu quả.
Tham khảo thêm: