Khu vực Permian – nơi được coi là trái tim của ngành khai thác dầu khí đá phiến tại Hoa Kỳ – đang phải đối mặt với một nghịch lý: sản lượng khí đốt ngày càng tăng trong khi cơ sở hạ tầng tiêu thụ và vận chuyển lại không theo kịp. Điều này đang đặt ra những vấn đề nghiêm trọng cho ngành năng lượng, không chỉ về hiệu quả kinh tế mà còn về môi trường và tính bền vững của chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu.
Bài viết dưới đây phân tích sâu về tình trạng dư thừa khí đốt tại Permian, các hệ quả tiềm tàng, và cách mà các bên liên quan đang (hoặc cần) phản ứng để ứng phó với thách thức này.
Nội dung chính trong bài viết
1. Permian – Vùng đất dầu khí trù phú với bài toán khí đốt nan giải
Vùng Permian Basin trải dài qua phía Tây Texas và Đông Nam New Mexico đã trở thành biểu tượng cho sự bùng nổ sản xuất dầu đá phiến của Mỹ kể từ đầu thập kỷ 2010. Nhờ vào công nghệ thủy lực phân rã (hydraulic fracturing) và khoan ngang (horizontal drilling), các nhà khai thác đã khai thác hiệu quả trữ lượng dầu lớn chưa từng có.
Tuy nhiên, quá trình khai thác dầu tại Permian không chỉ tạo ra dầu mà còn đi kèm với lượng lớn khí đồng hành (associated gas) – loại khí tự nhiên sinh ra cùng với dầu trong quá trình khai thác. Khi sản lượng dầu tăng mạnh, sản lượng khí đốt đồng hành cũng tăng theo. Điều đáng nói là hệ thống hạ tầng vận chuyển và tiêu thụ khí không theo kịp tốc độ này, dẫn đến tình trạng dư thừa khí đốt trầm trọng.
2. Khí đốt bị đốt bỏ: Lãng phí và rủi ro môi trường
Trong nhiều trường hợp, vì không thể vận chuyển hay sử dụng hiệu quả, các công ty buộc phải đốt bỏ khí đốt (flaring) hoặc thải khí trực tiếp ra môi trường (venting). Đây không chỉ là sự lãng phí tài nguyên mà còn gây ra các tác động môi trường nghiêm trọng, như:
-
Tăng phát thải khí nhà kính (methane có tiềm năng gây nóng lên toàn cầu gấp hơn 80 lần CO₂ trong 20 năm đầu).
-
Tạo áp lực lớn lên các mục tiêu giảm phát thải mà chính phủ và các tổ chức toàn cầu đã cam kết.
-
Gây ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh của ngành dầu khí trong bối cảnh thế giới chuyển hướng sang năng lượng sạch.
Theo số liệu phân tích, vào những thời điểm cao trào, lượng khí bị đốt bỏ tại Permian đạt đến hàng trăm triệu feet khối mỗi ngày – tương đương mức tiêu thụ của cả một thành phố cỡ vừa.
3. Giá khí âm và thị trường hỗn loạn
Một hệ quả đáng chú ý khác của tình trạng dư thừa là việc giá khí đốt tại khu vực Permian đôi khi rơi vào mức âm – tức là các nhà sản xuất phải trả tiền để “xả bớt” khí khỏi hệ thống.
Điều này gây ra sự biến động mạnh mẽ trên thị trường khí đốt, làm suy giảm tính hấp dẫn của việc đầu tư vào các dự án khí đốt độc lập (không đi kèm dầu), và gây thiệt hại tài chính nghiêm trọng cho các công ty thượng nguồn tại Permian.
4. Cơ sở hạ tầng chưa theo kịp thực tế sản xuất
Nguyên nhân gốc rễ của vấn đề là sự thiếu hụt trầm trọng về hạ tầng thu gom, xử lý và vận chuyển khí. Dù có nhiều đường ống dẫn khí (pipeline) đã được lên kế hoạch hoặc đang xây dựng, nhưng tốc độ tăng trưởng sản lượng tại Permian quá nhanh khiến năng lực hạ tầng luôn trong tình trạng “đuổi theo không kịp”.
Việc đầu tư vào hạ tầng khí cũng phức tạp hơn so với dầu mỏ, đòi hỏi cam kết lâu dài, nguồn vốn lớn, và thường vướng phải nhiều quy định về môi trường, sử dụng đất và cấp phép.
5. Cơ hội và thách thức phía trước
Vấn đề về khí đốt tại Permian cũng mở ra một số cơ hội chiến lược nếu được xử lý đúng cách:
-
Tăng cường xuất khẩu LNG (khí tự nhiên hóa lỏng): Hoa Kỳ đang nổi lên như một trong những nhà xuất khẩu LNG lớn nhất thế giới. Nếu khí đồng hành tại Permian được thu gom và hóa lỏng, nó có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng tại các khu vực thiếu hụt như châu Á và châu Âu.
-
Sản xuất điện tại chỗ: Một số công ty đang xây dựng các nhà máy điện gần mỏ để sử dụng khí đồng hành làm nhiên liệu, vừa giảm phát thải, vừa tận dụng năng lượng tại nguồn.
-
Hợp tác hạ tầng: Thay vì mỗi công ty tự xây hệ thống riêng, các bên có thể hợp tác đầu tư hệ thống thu gom chung nhằm tối ưu hóa chi phí và thời gian triển khai.
Tuy nhiên, nếu không có các chính sách khuyến khích mạnh mẽ và phối hợp giữa các bên liên quan, bài toán dư thừa khí đốt có thể tiếp tục kéo dài và gây tổn hại lâu dài cho ngành.
6. Liên hệ đến bối cảnh năng lượng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, mặc dù chưa có tình trạng dư thừa khí đốt như ở Permian, nhưng bài học từ Mỹ là một lời nhắc nhở quan trọng về sự cần thiết của việc quy hoạch hạ tầng năng lượng song song với khai thác. Đặc biệt, trong các khu công nghiệp và tổ hợp sản xuất, việc thiết kế hệ thống thu gom, vận chuyển và sử dụng khí hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu lãng phí và tăng hiệu quả năng lượng.
Đây cũng là lý do các hệ thống sử dụng gas LPG công nghiệp, như do An Mỹ cung cấp và lắp đặt, đang trở thành lựa chọn phổ biến cho các nhà máy tại Việt Nam. Với giải pháp tích hợp từ thiết kế – thi công – bảo trì, An Mỹ giúp doanh nghiệp vừa đảm bảo an toàn, vừa tối ưu chi phí năng lượng, phù hợp với xu hướng phát triển công nghiệp hiện đại và bền vững.
7. Kết luận: Bài học từ Permian là cảnh báo toàn cầu
Khủng hoảng khí đốt tại Permian không chỉ là một vấn đề địa phương, mà là minh chứng điển hình cho hậu quả của việc thiếu đồng bộ giữa sản xuất và hạ tầng năng lượng. Trong một thế giới đang đối mặt với áp lực khử carbon và tăng cường an ninh năng lượng, mọi bài toán liên quan đến khí – từ khai thác, xử lý, đến tiêu thụ – đều cần được xem xét một cách hệ thống.
Việt Nam, với tốc độ công nghiệp hóa nhanh và nhu cầu năng lượng tăng cao, có thể rút ra bài học từ Permian để xây dựng một hệ thống năng lượng bền vững hơn – bắt đầu từ các bước nhỏ như tối ưu hóa hệ thống gas công nghiệp trong từng nhà máy.
Tham khảo thêm: