Việc thực thi các quy định mới nghiêm ngặt hơn về hàm lượng lưu huỳnh trong nhiên liệu hàng hải theo Công ước MARPOL từ năm 2020 đã tạo ra làn sóng thay đổi sâu sắc trong ngành lọc hóa dầu toàn cầu. Dù một số nhà máy lọc dầu chọn cách đứng ngoài và quan sát, vẫn có những doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư và hành động trước cả khi bức tranh thị trường trở nên rõ ràng.
Nội dung chính trong bài viết
Quy định MARPOL 2020 là gì?
Công ước quốc tế về ngăn ngừa ô nhiễm do tàu biển gây ra (MARPOL) – cụ thể là Phụ lục VI – yêu cầu giảm đáng kể hàm lượng lưu huỳnh trong nhiên liệu hàng hải, từ 3,5% xuống còn 0,5% kể từ ngày 1/1/2020. Mục tiêu chính của quy định này là nhằm giảm lượng khí thải SOx gây ô nhiễm không khí, tác động xấu đến sức khỏe con người và môi trường biển.
Đây là một trong những thay đổi lớn nhất trong ngành hàng hải quốc tế trong nhiều thập kỷ và đã tạo ra áp lực to lớn lên chuỗi cung ứng nhiên liệu – đặc biệt là các nhà máy lọc dầu, nơi sản xuất phần lớn nhiên liệu dùng cho vận tải biển.
Tâm lý “chờ và xem” vẫn chiếm ưu thế
Khi quy định MARPOL được công bố, phản ứng phổ biến trong ngành là thận trọng. Nhiều nhà máy lọc dầu không lập tức đầu tư hoặc điều chỉnh quy trình sản xuất, phần vì chi phí chuyển đổi cao, phần vì chưa rõ sự dịch chuyển cung – cầu trên thị trường sẽ diễn ra như thế nào.
Tuy nhiên, không phải tất cả đều bị sự không chắc chắn làm chùn bước. Một số nhà máy lọc dầu, đặc biệt là những đơn vị có năng lực tài chính vững vàng và tầm nhìn dài hạn, đã bắt đầu triển khai đầu tư cải tiến công nghệ và năng lực xử lý dầu dư (resid).
Làn sóng đầu tư vào công nghệ chuyển hóa dầu dư
Theo phân tích của McKinsey, từ năm 2017 đến 2023, có khoảng 3 triệu thùng/ngày công suất xử lý dầu dư mới được đưa vào hoạt động, một phần đáng kể trong số đó là để chuẩn bị cho các thay đổi từ MARPOL.
Các công nghệ được đầu tư bao gồm:
1. Hydro xử lý dầu dư (Resid Hydrotreating)
Chiếm gần một nửa công suất bổ sung, công nghệ này cho phép xử lý phần dầu nặng để giảm hàm lượng lưu huỳnh. Tuy không loại bỏ hoàn toàn dầu dư, nhưng giúp nhiên liệu đạt chuẩn lưu huỳnh thấp phù hợp với yêu cầu hàng hải.
2. Coking
Là quá trình chuyển hóa dầu dư thành các phân đoạn nhẹ hơn như dầu diesel và xăng. Công nghệ coking thường được kết hợp với hydrocracking để tối đa hóa sản lượng sản phẩm nhẹ có giá trị cao.
3. Hydrocracking dầu dư trực tiếp
Dù chiếm tỷ lệ nhỏ hơn, đây là công nghệ hiện đại có khả năng tạo ra sản phẩm chất lượng cao từ dầu nặng, được một số nhà máy lọc dầu hàng đầu lựa chọn đầu tư dài hạn.
Mặc dù không phải tất cả các dự án này đều được phát triển vì MARPOL, nhưng những nhà máy đã chủ động nâng cấp công nghệ sẽ có vị thế tốt hơn khi quy định có hiệu lực.
Tác động đến thị trường và các chiến lược phản ứng
Việc áp dụng MARPOL tạo ra sự biến động đáng kể trên thị trường nhiên liệu:
-
Giá nhiên liệu hàng hải có hàm lượng lưu huỳnh thấp (VLSFO) tăng cao do nguồn cung hạn chế.
-
Giá nhiên liệu có hàm lượng lưu huỳnh cao (HSFO) giảm mạnh do nhu cầu sụt giảm.
-
Chênh lệch giá giữa các loại nhiên liệu này mở ra cơ hội sinh lợi cho những nhà máy có khả năng sản xuất VLSFO hoặc chuyển đổi HSFO hiệu quả.
Trong bối cảnh đó, các nhà máy lọc dầu có khả năng linh hoạt chuyển hóa dầu dư sẽ chiếm ưu thế vượt trội. Những đơn vị chưa chuẩn bị trước có thể phải đối mặt với tình trạng dư thừa HSFO, không đáp ứng tiêu chuẩn, hoặc phải bán ra với giá thấp – ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận.
Bài học về hành động trong sự không chắc chắn
Một trong những thông điệp then chốt từ phân tích của McKinsey là: đôi khi, cơ hội đến từ chính sự không chắc chắn. Những nhà máy lọc dầu tiên phong không chỉ đầu tư sớm mà còn tăng khả năng thích ứng với các quy định môi trường khác trong tương lai – điều gần như chắc chắn sẽ ngày càng nghiêm ngặt hơn.
Việc chuyển đổi công nghệ không chỉ để tuân thủ MARPOL mà còn hướng tới tối ưu hóa danh mục sản phẩm, nâng cao khả năng xử lý dầu nặng, và tăng hiệu quả hoạt động lâu dài.
Góc nhìn từ thực tiễn tại Việt Nam
Mặc dù quy định MARPOL chủ yếu tác động trực tiếp đến ngành hàng hải và lọc dầu quốc tế, nhưng sự thay đổi này cũng có ảnh hưởng lan tỏa đến thị trường năng lượng trong nước – nơi ngày càng đòi hỏi nguồn nhiên liệu sạch hơn, hiệu quả hơn.
Tại Việt Nam, khi các nhà máy lọc dầu bắt đầu chuyển hướng sản xuất các sản phẩm LPG, diesel hoặc nhiên liệu nhẹ chất lượng cao hơn, thì các doanh nghiệp sử dụng khí công nghiệp cũng cần có giải pháp kỹ thuật để thích ứng. Những đơn vị triển khai hệ thống cấp khí hiện đại, ví dụ như dichvugas.com, đang đóng vai trò quan trọng trong việc đưa công nghệ vận hành khí hóa lỏng vào thực tế – từ nhà hàng, khách sạn đến nhà máy sản xuất thực phẩm.
Việc tiếp cận nguồn nhiên liệu sạch và đồng bộ hệ thống cấp khí là bước đi cần thiết, không chỉ nhằm tăng hiệu suất vận hành mà còn đón đầu xu hướng tiêu chuẩn môi trường trong tương lai.
Kết luận
Quy định MARPOL 2020 đã đặt ra một cột mốc quan trọng trong hành trình giảm phát thải toàn cầu. Dù không chắc chắn, nhưng các doanh nghiệp dám đầu tư và hành động sớm đã chứng minh rằng sự chủ động là yếu tố sống còn trong ngành năng lượng. Các nhà máy lọc dầu chọn đầu tư vào công nghệ dầu dư không chỉ tuân thủ quy định mà còn mở ra cơ hội lớn về mặt thương mại trong bối cảnh thị trường thay đổi.
Tại Việt Nam, sự dịch chuyển này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn đối với các hệ thống sử dụng khí – từ đó thúc đẩy các giải pháp kỹ thuật và đầu tư năng lượng sạch, bền vững hơn.
Tham khảo thêm: