Năm 2018 đánh dấu một giai đoạn đặc biệt quan trọng đối với thị trường khí đốt châu Âu, với nhiều biến động đến từ cả phía cung, cầu và yếu tố địa chính trị. Khi các quốc gia trong Liên minh châu Âu (EU) từng bước chuyển đổi sang các nguồn năng lượng ít carbon hơn, khí tự nhiên tiếp tục đóng vai trò trung gian chiến lược, đặc biệt trong sản xuất điện và sưởi ấm.
Dưới đây là phân tích chi tiết từ McKinsey về những yếu tố đã định hình thị trường khí đốt châu Âu năm 2018 – một năm thể hiện rõ sự thay đổi về mô hình cung ứng, cách vận hành thị trường, và vai trò của LNG trong cán cân năng lượng toàn cầu.
Nội dung chính trong bài viết
Nhu cầu tăng trưởng mạnh trong bối cảnh mùa đông lạnh kéo dài
Một trong những yếu tố chính dẫn đến biến động thị trường khí đốt châu Âu năm 2018 là mùa đông lạnh bất thường. Các nước Tây Âu, đặc biệt là Anh, Đức, Pháp và Hà Lan đã chứng kiến nhiệt độ xuống thấp kỷ lục vào đầu năm, khiến nhu cầu tiêu thụ khí tăng mạnh cho cả mục đích dân sinh và công nghiệp.
Theo thống kê, tổng nhu cầu khí đốt tại EU đã tăng khoảng 5% so với năm 2017. Tuy nhiên, mức tăng này không đồng đều giữa các quốc gia. Một số nước Trung và Đông Âu có xu hướng giảm nhẹ do sự phát triển nhanh chóng của năng lượng tái tạo.
Sự sụt giảm sản lượng nội địa khiến châu Âu phụ thuộc hơn vào nhập khẩu
Một xu hướng quan trọng khác trong năm 2018 là sự suy giảm sản lượng khí đốt nội địa, đặc biệt tại Hà Lan – nơi từng là một trong những nhà cung cấp chủ lực của thị trường châu Âu. Các mỏ khí truyền thống như Groningen đã phải giảm công suất khai thác vì lý do an toàn địa chấn và phản ứng từ cộng đồng địa phương.
Kết quả là, châu Âu ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn nhập khẩu, chủ yếu đến từ Nga, Na Uy và LNG từ thị trường toàn cầu (đặc biệt là Mỹ và Qatar). Xu hướng này khiến cán cân quyền lực trong thị trường khí đốt châu Âu thay đổi rõ rệt.
Vai trò ngày càng lớn của LNG trong đảm bảo an ninh năng lượng
Năm 2018 là năm chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong nhập khẩu LNG vào châu Âu, đặc biệt trong những tháng có nhu cầu đỉnh cao. Dù vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ hơn so với khí đường ống, LNG đang ngày càng khẳng định vai trò như một “cầu nối linh hoạt”, giúp các quốc gia châu Âu giảm bớt phụ thuộc vào một số nhà cung cấp truyền thống.
Sự phát triển của cơ sở hạ tầng LNG tại các nước như Tây Ban Nha, Pháp, Bỉ và Ba Lan đã tạo điều kiện thuận lợi để tiếp nhận lượng LNG lớn hơn. Bên cạnh đó, LNG từ Mỹ – với đặc điểm giá cạnh tranh và điều kiện hợp đồng linh hoạt – đã bắt đầu len lỏi vào thị trường châu Âu, tạo ra áp lực cạnh tranh đáng kể.
Biến động địa chính trị ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường
Một loạt các yếu tố địa chính trị đã tác động đến thị trường khí đốt châu Âu trong năm 2018:
-
Căng thẳng Nga – Ukraine: ảnh hưởng đến tuyến trung chuyển khí đốt quan trọng từ Nga sang châu Âu. Mối lo ngại về an ninh năng lượng từ tuyến đường này khiến nhiều quốc gia EU đẩy mạnh đa dạng hóa nguồn cung.
-
Dự án Nord Stream 2: gây chia rẽ trong nội bộ EU. Trong khi Đức ủng hộ mạnh mẽ, các nước Đông Âu và Mỹ phản đối vì lo ngại tăng phụ thuộc vào Nga.
-
Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung: gián tiếp ảnh hưởng đến dòng chảy LNG toàn cầu và giá cả năng lượng.
Tất cả những yếu tố trên khiến giá khí đốt tại châu Âu trong năm 2018 biến động liên tục, phản ánh sự nhạy cảm ngày càng cao với yếu tố ngoài thị trường.
Giá cả biến động theo mùa và điều chỉnh theo kỳ vọng thị trường
Giá khí đốt tại các trung tâm giao dịch lớn như TTF (Hà Lan) và NBP (Anh) đã ghi nhận biến động mạnh trong năm 2018, đặc biệt vào các tháng mùa đông và giữa năm – khi lượng dự trữ giảm xuống mức thấp. Tuy nhiên, sự linh hoạt của thị trường LNG và nguồn cung từ Na Uy đã phần nào giúp ổn định giá ở mức chấp nhận được.
Đáng chú ý là sự thay đổi về cấu trúc giá hợp đồng khí. Nhiều hợp đồng dài hạn truyền thống gắn với giá dầu đã được thay thế dần bằng hợp đồng theo giá thị trường spot, tăng tính linh hoạt và minh bạch trong giao dịch.
Cơ sở hạ tầng và dự trữ khí trở thành ưu tiên chiến lược
Trước sự biến động khó lường của thị trường và nguồn cung, các quốc gia châu Âu đã tăng cường đầu tư vào hệ thống dự trữ khí đốt chiến lược và cơ sở hạ tầng kết nối xuyên biên giới. Những động thái này không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia mà còn góp phần ổn định thị trường trong các tình huống bất thường.
Việc cải thiện kết nối giữa các trung tâm tiêu thụ lớn (như Đức, Ý) với các cảng LNG và mỏ nội địa đang giúp tăng tính linh hoạt trong phân phối, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực từ gián đoạn nguồn cung.
Khí đốt vẫn là nguồn năng lượng trung gian quan trọng
Dù châu Âu đang đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng tái tạo, nhưng trong ngắn và trung hạn, khí tự nhiên vẫn là nguồn năng lượng chủ lực – đặc biệt trong quá trình loại bỏ than đá và giảm phát thải CO₂ trong sản xuất điện.
Khí đốt được coi là “nhiên liệu chuyển tiếp”, vừa giúp giảm phát thải nhanh chóng, vừa ổn định hệ thống điện lưới trước khi năng lượng tái tạo hoàn toàn chiếm ưu thế. Điều này khiến thị trường khí đốt vẫn giữ vai trò chiến lược trong 10–15 năm tới.
Kết nối với thị trường năng lượng và hệ thống gas tại Việt Nam
Dù thị trường Việt Nam có quy mô nhỏ hơn nhiều so với châu Âu, nhưng các bài học về đa dạng hóa nguồn cung, đầu tư hạ tầng khí và tối ưu hóa vận hành hệ thống gas hoàn toàn có thể áp dụng. Trong bối cảnh nhu cầu sử dụng khí LPG, LNG cho công nghiệp và dân dụng ngày càng tăng, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kỹ thuật – như An Mỹ – Lắp đặt hệ thống gas công nghiệp – đóng vai trò không thể thiếu.
Từ việc thiết kế hệ thống gas an toàn, thi công đạt chuẩn, đến bảo trì định kỳ – những yếu tố này góp phần nâng cao hiệu quả năng lượng, giảm rủi ro và tối ưu chi phí cho các nhà máy, khách sạn, chuỗi F&B hay khu công nghiệp.
Kết luận
Thị trường khí đốt châu Âu năm 2018 là minh chứng rõ ràng cho việc năng lượng không chỉ là bài toán kỹ thuật, mà còn là câu chuyện chiến lược liên quan đến đầu tư, địa chính trị và chuyển dịch carbon. Sự thay đổi nhanh chóng về cung – cầu, giá cả, mô hình giao dịch và cơ sở hạ tầng đòi hỏi tất cả các bên – từ nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp, đến người tiêu dùng – phải thích ứng linh hoạt.
Việt Nam, trong quá trình hội nhập sâu hơn vào thị trường năng lượng toàn cầu, cũng cần quan tâm nhiều hơn đến các yếu tố bền vững, hiệu quả và an toàn trong phát triển hạ tầng khí. Đó là điều kiện tiên quyết để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời hỗ trợ mục tiêu giảm phát thải trong những thập kỷ tới.
Tham khảo thêm: