Ngành lọc dầu toàn cầu đang đối mặt với một “cuộc chơi cân não” khi thị trường trở nên chật hẹp hơn bao giờ hết. Dù năm 2024 chứng kiến một làn sóng đầu tư mới vào công suất lọc dầu, những sự cố ngoài dự kiến tại các nhà máy chủ chốt và thiên tai nghiêm trọng đã làm gián đoạn nguồn cung, đẩy biên lợi nhuận tăng cao và khiến thị trường rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài.
Vậy điều gì đang thật sự diễn ra với thị trường lọc dầu thế giới? Những yếu tố nào đang kéo căng cung cầu? Và xu hướng nào sẽ định hình tương lai ngành lọc dầu trong những năm tới?
Nội dung chính trong bài viết
1. Nguồn cung mới tăng – nhưng chưa đủ nhanh
Trong năm 2024, tổng công suất bổ sung toàn cầu từ các nhà máy lọc dầu mới đạt gần 1 triệu thùng/ngày – tăng mạnh so với chỉ 200.000 thùng/ngày của năm trước đó. Tuy nhiên, phần lớn những công suất này được đưa vào vận hành vào cuối năm hoặc bị trì hoãn sang đầu 2025.
Việc triển khai chậm trễ các dự án mới khiến thị trường không có đủ nguồn cung để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng khoảng 1,5 triệu thùng/ngày, nhất là tại các thị trường đang phát triển.
2. Hàng loạt sự cố ngoài kế hoạch khiến thị trường hụt hơi
Bên cạnh việc công suất mới chưa bắt kịp nhu cầu, năm 2024 cũng chứng kiến hàng loạt sự cố bất ngờ khiến hàng triệu thùng dầu tinh chế bị rút khỏi thị trường:
-
Châu Âu: Các nhà máy như Shell Pernis (420.000 bpd), ENI Livorno (84.000 bpd), Hellenic Ellefsis (100.000 bpd) và Total Leuna (210.000 bpd) đều phải dừng hoạt động do hỏa hoạn, kỹ thuật và bảo trì khẩn cấp.
-
Mexico: Hệ thống lọc dầu quốc gia Pemex giảm tới 400.000 bpd, một phần do thiệt hại từ động đất tại nhà máy Salina Cruz, phần còn lại đến từ tình trạng vận hành yếu kém kéo dài.
-
Bờ biển Vịnh Mỹ (Gulf Coast): Chịu ảnh hưởng nặng nề bởi nhiều cơn bão và lũ lụt, khu vực này ghi nhận sản lượng giảm mạnh tới 1,5 triệu bpd trong tháng 9 và tháng 11.
3. Biên lợi nhuận lọc dầu bật tăng, nhưng tiềm ẩn rủi ro
Trước thực trạng thiếu hụt nguồn cung, biên lợi nhuận của các nhà máy lọc dầu tại nhiều khu vực đã bật tăng mạnh trong năm 2024. Nhiều nhà máy tận dụng cơ hội này để:
-
Duy trì vận hành ở mức công suất cao.
-
Thúc đẩy đầu tư nâng cấp hoặc mở rộng dây chuyền.
-
Lên kế hoạch sớm cho các dự án lọc dầu mới trong 2025–2026.
Tuy nhiên, nguy cơ dư cung trong trung hạn là hoàn toàn có thể xảy ra. Nếu nhu cầu giảm đột ngột – do kinh tế suy thoái, xe điện bùng nổ hoặc quy định môi trường siết chặt – thị trường có thể nhanh chóng quay về trạng thái thừa công suất, khiến biên lợi nhuận giảm trở lại.
4. Tăng trưởng nhu cầu vẫn là yếu tố then chốt giữ thị trường “cân bằng mong manh”
Sự tăng trưởng nhu cầu sản phẩm dầu tinh chế – đặc biệt là xăng và diesel – đang giữ cho thị trường khỏi rơi vào dư cung. Tuy nhiên, mức tăng này đang chững lại:
-
Tại Mỹ và châu Âu, xe điện đang dần thay thế xe động cơ đốt trong.
-
Các chính sách thuế khí thải và tiêu chuẩn nhiên liệu mới được áp dụng mạnh mẽ hơn.
-
Người tiêu dùng thành thị chuyển sang mô hình chia sẻ phương tiện, ít phụ thuộc vào nhiên liệu cá nhân.
Nếu đà tăng trưởng này suy yếu, sự mất cân bằng cung cầu sẽ nghiêng về phía dư thừa – kéo theo hiệu suất nhà máy giảm và áp lực tài chính tăng.
5. 2025: Năm bản lề của ngành lọc dầu?
Với nhiều dự án công suất mới đang trong giai đoạn hoàn thiện, năm 2025 sẽ là năm then chốt để xác định:
-
Liệu nguồn cung mới có thể cân bằng được nhu cầu tăng trưởng?
-
Các nhà máy cũ có khả năng trụ lại trong cuộc chơi biên lợi nhuận thấp hơn không?
-
Các khu vực thiếu hụt như châu Phi, Đông Nam Á có trở thành điểm nóng đầu tư?
Ngoài ra, yếu tố địa chính trị, biến đổi khí hậu và thị trường tài chính toàn cầu cũng sẽ ảnh hưởng đáng kể đến dòng vốn đầu tư cho lọc dầu trong giai đoạn tới.
Kết luận: Thị trường lọc dầu đang đi trên dây
Năm 2024 đã chứng minh rằng thị trường lọc dầu toàn cầu cực kỳ dễ tổn thương trước những yếu tố khó lường. Dù công suất mới tăng, nhưng những sự cố bất ngờ và thiên tai liên tiếp đã làm mất đi sự cân bằng mong manh.
Năm 2025, ngành lọc dầu sẽ phải đối mặt với hai thách thức lớn: duy trì hiệu quả khi cạnh tranh ngày càng khốc liệt, và thích nghi với xu hướng tiêu dùng nhiên liệu thay đổi nhanh chóng.
Câu hỏi không còn là “chúng ta có đủ công suất không?”, mà là “liệu chúng ta có đúng công suất, đúng nơi, đúng thời điểm?”
Tham khảo thêm: